Co to jest darowizna?

Definicja pojęcia darowizny i związane z nią uregulowania zawarte są w Kodeksie cywilnym (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny – dalej KC).

Art. 888. § 1. Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Art. 888 Kodeksu cywilnego

W praktyce darowizna to bezpłatne przekazanie własnych pieniędzy lub rzeczy komuś innemu. Poza pieniędzmi i przedmiotami w ramach darowizny można przekazać również określone prawo, na przykład prawo użytkowania wieczystego, własnościowe prawo do lokalu spółdzielczego lub prawa autorskie. Za darowiznę traktuje się również umorzenie zobowiązania. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy na przykład rodzice umarzają udzieloną wcześniej pożyczkę na rzecz swego dziecka.

Co to jest podatek od darowizny?

Podatek od darowizny jest przymusową daniną pieniężną pobieraną od przyrostu majątku w związku z dokonaną czynnością darowizny. Zasady opodatkowania darowizn reguluje Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn.

Co objęte jest podatkiem od darowizny?

Podatkiem od darowizn objęte jest nabycie rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem:

1. darowizny, polecenia darczyńcy;
2. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
3. nieodpłatnej: renty, użytkowania lub służebności.

Nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą podlega podatkowi, jeżeli w chwili zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Od czego zależy wysokość podatku od darowizny?

Obciążenie podatkiem od darowizn, jego wysokość oraz prawo do ewentualnych ulg i zwolnień uzależnione jest przede wszystkim od stopnia bliskości (pokrewieństwa lub powinowactwa) pomiędzy obdarowanym a darczyńcą. Dla zasad opodatkowania istotne jest również ustalenie, co jest przedmiotem darowizny.

Prowadzone przez kancelarię podatkową działania pozwalają na zoptymalizowanie podatku, w szczególności doradca podatkowy  wskazuje możliwości skorzystania z ulg i zwolnień podatkowych pozwalających na zmniejszenie, bądź uniknięcie zapłaty podatku oraz podpowiada w jaki sposób spełnić liczne sformalizowane wymogi, które warunkują korzystne rozliczenie.

Dla wysokości opodatkowania i konieczności rozliczenia się z urzędem skarbowym znaczenie mają więzy rodzinne pomiędzy obdarowanym a darczyńcą (tzw. grupa podatkowa), przedmiot darowizny (np. mieszkanie, samochód, pieniądze) oraz jego wartość. Ważne jest też czy w przeszłości otrzymałeś już darowiznę od tej samej osoby, gdyż przy obliczaniu podatku, sumuje się wartość otrzymanej darowizny z wartością rzeczy i praw majątkowych nabytych od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok. 

Kwoty wolne od podatku od darowizny w 2023

Od dnia 1 lipca 2023 r. podatkowi nie podlega otrzymanie od jednej osoby darowizny o wartości nieprzekraczającej kwoty wolnej od podatku, która wynosi:

• 36 120 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
• 27 090 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
• 5 733 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Jeśli wartość darowizny przekracza kwotę wolną od podatku musisz zawiadomić o tym urząd skarbowy składając odpowiedni formularz SD-Z2 albo SD-3.

Kwoty wolne od podatku od darowizny w 2022

Od dnia 13 października 2022 r. podatkowi nie podlegało otrzymanie od jednej osoby darowizny o wartości nieprzekraczającej kwoty wolnej od podatku, która wynosiła:

• 10 434 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
• 7 878 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
• 5 308 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Wcześniej kwoty wolne od podatku od darowizny wynosiły:

• 9 637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej,
• 7 276 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej,
• 4 902 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Grupy podatkowe w podatku od darowizny

To czy podatek wystąpi, czy nie zależy m.in. od tego do jakiej grupy podatkowej zaliczany jest darczyńca. Ustawa o podatku od spadków i darowizn wymienia 3 grupy podatkowe i zalicza:

• do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
• do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
• do grupy III – innych nabywców.

Rodzicami w rozumieniu ustawy są również przysposabiający.

Za zstępnych rozumie się także przysposobionych i ich zstępnych oraz osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Za wstępnych rozumie się odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Ile wynosi podatek od darowizny w 2023?

Podatek obliczany jest od wartości darowizny przekraczającej kwotę wolną od podatku. Dla darowizn, w których obowiązek podatkowy powstał od 30 czerwca 2023 r. (np. dla darowizn otrzymanych od tego dnia) podatek wynosi od 3% do 20% w zależności od grupy podatkowej:

dla darowizny w I grupie podatkowej

• do kwoty 11 833 zł – podatek wynosi 3%;
• od kwoty 11 833 zł do 23 665 zł – podatek wynosi 355 zł i 5% nadwyżki ponad 11 833 zł;
• dla kwoty powyżej 23 665 zł – podatek wynosi 946,60 zł i 7% nadwyżki ponad 23 665 zł.

dla darowizny w II grupie podatkowej

• do kwoty 11 833 zł – podatek wynosi 7%;
• od kwoty 11 833 zł do 23 665 zł – podatek wynosi 828,40 zł i 9% nadwyżki ponad 11 833 zł;
• dla kwoty powyżej 23 665 zł – podatek wynosi 1 893,30 zł i 12% nadwyżki ponad 23 665 zł.

dla darowizny w III grupie podatkowej

• do kwoty 11 833 zł – podatek wynosi 12%;
• od kwoty 11 833 zł do 23 665 zł – podatek wynosi 1 420 zł i 16% nadwyżki ponad 11 833 zł;
• dla kwoty powyżej 23 665 zł – podatek wynosi 3 313,20 zł i 20% nadwyżki ponad 23 665 zł.

Wcześniej skala podatkowa w podatku od spadków i darowizn była następująca:

dla darowizny w I grupie podatkowej

• do kwoty 11 128 zł – podatek wynosi 3%;
• od kwoty 11 128 zł do 22 256 zł – podatek wynosi 333,90 zł i 5% nadwyżki ponad 11 128 zł;
• dla kwoty powyżej 22 256 zł – podatek wynosi 890,30 zł i 7% nadwyżki ponad 22 256 zł.

dla darowizny w II grupie podatkowej

• do kwoty 11 128 zł – podatek wynosi 7%;
• od kwoty 11 128 zł do 22 256 zł – podatek wynosi 779 zł i 9% nadwyżki ponad 11 128 zł;
• dla kwoty powyżej 22 256 zł – podatek wynosi 1 780,60 zł i 12%  nadwyżki ponad 22 256 zł.

dla darowizny w III grupie podatkowej

• do kwoty 11 128 zł – podatek wynosi 12%;
• od kwoty 11 128 zł do 22 256 zł – podatek wynosi 1 335,40 zł i 16% nadwyżki ponad 11 128 zł;
• dla kwoty powyżej 22 256 zł – podatek wynosi 3 115,90 zł i 20% nadwyżki ponad 22 256 zł.

Podatek od darowizny od rodziców, rodzeństwa i od najbliższej rodziny

Darowizna od najbliższej rodziny (od żony, męża, córki, syna, wnuczki, wnuka, prawnuczki, prawnuka, matki, ojca, babci, dziadka, prababci, pradziadka, pasierbicy, pasierba, siostry, brata, macochy, ojczyma) opodatkowana jest według najniższej stawki, a przy spełnieniu ustawowych warunków, podlega całkowitemu zwolnieniu.

Kto podlega zwolnieniu od podatku od darowizny?

Z całkowitego zwolnienia z podatku od darowizny mogą skorzystać osoby, które otrzymały darowiznę od bliskiej rodziny, do której zalicza się:

• małżonka (żonę, męża),
• zstępnych (dzieci, wnuków, prawnuków),
• wstępnych (rodziców, dziadków, pradziadków),
• pasierbów;
• rodzeństwo,
• ojczyma oraz macochę. 

Warunki zwolnienia od podatku od darowizny

Dla skorzystania ze zwolnienia musisz zawiadomić o darowiźnie urząd skarbowy na formularzu podatkowym SD-Z2. Jeśli otrzymałeś darowiznę pieniędzy, do SD-Z2 załącz dowód wpływu pieniędzy na Twój rachunek płatniczy, rachunek w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo – kredytowej lub przekazem pocztowym.

Zawiadomienie urzędu o otrzymaniu darowizny

Zawiadomienie składa się gdy wartość darowizny przekracza kwotę wolną od podatku. Jeśli spełniasz warunki do skorzystania ze zwolnienia dla najbliższej rodziny, składasz do naczelnika urzędu skarbowego zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych SD-Z2. Na złożenie zgłoszenia masz 6 miesięcy od dnia wykonania darowizny (np. od wpływu darowanych pieniędzy na rachunek bankowy).

Jeśli nie możesz skorzystać z całkowitego zwolnienia od podatku albo nie złożysz SD-Z2 w terminie, masz obowiązek złożyć zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych SD-3.

Nie musisz składać SD-Z2 ani SD-3 jeśli umowa darowizny została zawarta u notariusza,.

W sytuacji, gdy mimo obowiązku nie zawiadomisz urzędu skarbowego o otrzymanej darowiźnie, a powołasz się na nią dopiero w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli urzędu skarbowego albo urzędu celno-skarbowego,  zapłacisz podatek w wysokości 20% wartości otrzymanego majątku bez względu na grupę podatkową, do której należysz.

Podatek od darowizny nieruchomości

Darowizna nieruchomości dla swej skuteczności musi być dokonana w formie aktu notarialnego (notariusz przesyła akt notarialny do urzędu skarbowego), dlatego Ty nie musisz zgłaszać jej na formularzu SD-Z2 albo SD-3. W tym przypadku, podatek od darowizny domu lub mieszkania obliczany jest na zasadach opisanych powyżej i pobierany jest przez notariusza jako płatnika.

Ustawa o podatku od spadków i darowizn w art. 4 przewiduje dodatkowo zwolnienia od podatku w przypadku darowizny nieruchomości.